Door: Maria Dekker

Het is vrijdagavond. Je weet wel, zo’n zomerse, zwoele vrijdagavond. Ideaal om op een relaxte manier het weekend in te luiden. Terwijl iedereen met een koud biertje op het terras zit of net de BBQ heeft aangestoken, ben jij nog aan het werk. Dat komt de laatste tijd overigens wel vaker voor en verbaast je collega’s en vrienden inmiddels niets meer. Ze kennen je langer dan vandaag en weten dat jij nu eenmaal ambitieus bent en overal voor de volle 100% voor gaat. Dat je de uitnodiging om gezellig mee te proosten of aan te schuiven liever afslaat is niets nieuws. Je zou er toch alleen maar onrustig en afwezig bij zitten, want je hoofd is bezig met die ene klus die nog af moet. Maar van wie moet dat eigenlijk? Kun je dat niet gewoon over het weekend heen tillen? 

Druk, druk, druk

Het valt iedereen op, maar niemand lijkt zich er tot nu toe eigenlijk echt zorgen om te maken dat werk bij jou altijd op nummer één komt. Als anderen je vragen hoe het met je gaat, is jouw antwoord standaard: ‘Druk!’ Je leeft om te werken in plaats van andersom, en jouw werk geeft je als het ware een identiteit. Hoewel je sociale leven en energiepeil daaronder lijden, geeft dat idee je een kick. Want stilzitten en niks (nuttigs) doen is niets voor jou. Sterker nog, als je niet met werk bezig bent, bekruipt je al snel een gevoel van leegheid, onrust of schuld. Het werk is immers nooit af en je ambities zijn torenhoog. Ondanks dat je er de laatste tijd niet veel plezier meer in hebt, ga je toch altijd maar door.

Beantwoord de volgende vragen[1] eens eerlijk met nooit, zelden, soms, vaak of altijd

  • Hoe vaak denk je erover om (meer) tijd vrij te maken voor je werk?
  • Hoe vaak komt het voor dat je meer tijd aan je werk besteedt dan je eigenlijk van plan was?
  • Hoe vaak werk je om gevoelens zoals schuld, angst of neerslachtigheid te ontwijken?
  • Hoe vaak zeggen anderen dat je eens wat minder moet werken en luister je niet?
  • Hoe vaak ervaar je stress wanneer je (om welke reden dan ook) niet kunt werken?
  • Hoe vaak vind jij familie, vrienden, hobby’s of sport minder belangrijk dan werk?
  • Hoe vaak werk je zo veel dat het je gezondheid negatief beïnvloedt?

Wanneer je minstens vier van bovenstaande zeven vragen met ‘altijd’ of ‘vaak’ hebt beantwoord, is volgens Noorse onderzoekers de kans groot dat je een workaholic bent. Een worka-wat?! Juist, je leest het goed. Zoals iemand verslaafd kan zijn aan alcohol, koffie, suiker of zijn smartphone, kan iemand ook op een ongezonde manier afhankelijk zijn van werk[2]. Hoewel werkverslaving lastig te meten is, blijkt ongeveer één op de tien Nederlandse werknemers er -in meerdere of mindere mate- mee te maken te hebben.

 

‘Een jaar geleden merkte ik dat ik doorsloeg, ik was elke avond aan het werk. 

Zodra het ‘moeten’ wordt is de lol er heel snel vanaf.’

(ervaringsdeskundige, zelfstandig ondernemer)

Hardlopers zijn doodlopers

Maar van hard werken is toch nog nooit iemand doodgegaan, zou je denken. Dat oud-hollandse, ietwat calvinistische spreekwoord ligt een stuk genuanceerder dan je denkt. Laten we voorop stellen dat er niets mis met je is als je graag en met veel plezier je werk doet. De kans is groot dat werken daardoor eerder een genoegen is dan een straf, en dat je werk jou enthousiast, energiek en gelukkig maakt. Je voelt je op een gezonde manier betrokken bij je werk, tijdens je werk vliegt regelmatig de tijd voorbij en voel je je aan het eind van de dag moe maar voldaan. Zelfs als het even tegen zit, weet je jezelf te herpakken dankzij de positieve buffer die je in relatie tot je werk ervaart. Ik heb het hier echter niet over workaholics, maar over bevlogen werknemers[3]. En hoewel die categorie ook graag hard (en veel) werkt, zijn ze verre van verslaafd.

Werkverslaafde medewerkers ervaren daarentegen meer negatieve gevoelens en emoties tegenover het werk; angst, spanning, machteloosheid of nervositeit. Daarbij ligt de drive om zoveel en hard te werken veel meer in een innerlijke drang om te móeten werken, in plaats van te wíllen werken. En zoals elke verslaving bepaalde risico’s kent, blijkt ook een werkverslaving niet onschuldig. Na een studie van twaalf jaar ontdekten Britse wetenschappers dat zij die meer dan elf uur per dag werkten 67% meer kans hadden op een hartaanval dan zij die dagelijks maximaal acht uur werkte[4]. Hard en veel werken kan door stress, vermoeidheid en een hoge bloeddruk op den duur zijn tol eisen. Of je het nu gelooft of niet, in Japan heeft dit beestje (jezelf doodwerken door te veel over te werken) zelfs een naam gekregen: Karoshi.

‘Enthusiastic employees excel in their work, because they maintain the balance 

between the energy they give and the energy they receive.’

(prof. dr. Arnold B. Bakker)

Grote kans dat je bevlogen bent[5]

  • Passie en plezier vormen jouw (intrinsieke) motivatie om te werken;
  • Je bent in staat je werk los te laten, nog voordat het teveel wordt;
  • Jouw werk geeft je regelmatig een gevoel van tevredenheid en voldoening;
  • In relatie tot je werk voel je je energiek, mentaal fit en ervaar je doorzettingsvermogen;
  • Je bent sterk betrokken bij je werk, dat roept trots en enthousiasme op;
  • Je ervaart geregeld flow* in je werk en kunt er helemaal in opgaan, dat voelt lekker;
  • De invloed van je werk op je privé situatie is over het algemeen positief.

 Grote kans dat je werkverslaafd bent

  • Angst of dwang vormen jouw (extrinsieke) motivatie om te werken;
  • Je bent voortdurend bezig met je werk, ook als je niet aan het werk bent;
  • Jouw werk lijkt je nooit tevreden te stellen of een bevredigd gevoel te geven;
  • Je ervaart stress en gezondheidsklachten die te wijten zijn aan het vele werken;
  • Je werkt vaak meer dan van je wordt verwacht of dan (sociaal/economisch gezien) nodig is;
  • Zaken buiten werk om lijden steeds vaker onder het (vele) werk;
  • De invloed van je werk op je privé situatie is over het algemeen negatief.

Het ideale plaatje

Na het lezen van dit blogartikel begrijp je waarschijnlijk wel dat niet alleen jij en jouw directe omgeving, maar ook veel werkgevers niet op een workaholic zitten te wachten. Als we het voor het kiezen hadden, zouden we natuurlijk niets liever willen dan bevlogen zijn (de vraag óf en in hoeverre bevlogenheid maakbaar is, laat ik echter even buiten beschouwing). Wij kunnen je uit ervaring vertellen dat het heerlijk is om op een positieve manier helemaal op te gaan in je werk. Eén van onze coaches beschrijft bevlogenheid zelfs als ‘een groot voorrecht, dat ik met hart en ziel, in volle overgave mag doen wat ik écht leuk vindt.’ Dat klinkt bijna als een droom, of niet?

Zo sprookjesachtig is het nu ook weer niet. Wij weten namelijk als geen ander dat er ook een keerzijde aan bevlogenheid kan zitten. Zoals je hebt gezien liggen bevlogenheid en werkverslaving enerzijds mijlen ver uit elkaar, en anderzijds liggen ze ook gevaarlijk dicht bij elkaar. De overeenkomsten in ‘veel en hard werken’ zijn sterk, want zowel bevlogen als werkverslaafde werknemers hechten veel waarde aan hun werk en besteden er gemiddeld veel tijd aan. Als je hard gaat en niet oppast, kun je zomaar uit de bocht vliegen. In dat geval verlies je bepaalde (gezonde) grenzen en kan bevlogenheid doorschieten in werkverslaving.

Samen hard gaan?!

Wil je alert blijven, zodat je het ‘uit de bocht vliegen’ voor bent? Zorg dan dat je de eerder genoemde verschillen scherp op je netvlies hebt staan, daar regelmatig op reflecteert of je omgeving hierin om eerlijke feedback vraagt. Het kan ook zijn dat dit blogartikel wat confronterend is geweest en je eigenlijk wel heel graag terug wilt naar de gezonde vorm van ‘opgaan in je werk’ (of studie). In dat geval nodigen we je van harte uit om één van onze coaches te benaderen. Misschien heb je nog nooit bevlogenheid of flow ervaren, en ben je na het lezen van dit blog super nieuwsgierig geworden naar hoe je dit kunt ervaren. Ook dan staan we natuurlijk graag voor je klaar!

_______________________________________________________________________________

*Flow werd in 1997 geïntroduceerd door de Amerikaanse psycholoog Csikszentmihalyi, en is een bewuste toestand waarin je je kunt bevinden tijdens uiteenlopende activiteiten. Denk hierbij niet alleen aan werk gerelateerde activiteiten, maar ook sport en creatieve of muzikale activiteiten. Wanneer je flow ervaart ga je volledig op in wat je doet en geniet je daar intens van. Het kan zelfs zijn dat je in zo’n flow bepaalde basisbehoeften zoals honger niet eens ervaart.

Verwijzingen

[1] Vragen zijn afkomstig uit The Bergen Work Addiction Scale, en komen voort uit het in de Scandinavian Journal of Psychology (2012) gepubliceerde onderzoek naar werkverslaving.

[2] Assistent professor Malissa A. Clark, werkzaam aan de University of Georgia, deed onderzoek naar de werkverslaving en het component afhankelijkheid

[3] Gebaseerd op de basistheorie achter het Job Demands Resource Model (Bakker & Demerouti, 2006)

[4] Brits onderzoek gepubliceerd in het medische magazine Annals of Internal Medicine (september 2017)

[5] Kenmerken van en verschillen tussen bevlogenheid en werkverslaving naar wetenschappelijk onderzoek door o.a. Schaufeli & Bakker, 2010; Schaufeli, Taris & Bakker, 2006; Spence & Robbins, 1992.